Article Index

Naczynia służyły nie tylko do przechowywania zapasów, przygotowywania potraw, czy ich spożywania. Od ok. 1300 p.n.e., po wiek IV n.e. w zwyczajach pogrzebowych powszechny stał się obrządek ciałopalny, w naczyniach - popielnicach składano spalone szczątki zmarłych, ozdoby, narzędzia; w przystawkach - pożywienie na dalszą drogę. Stosowano dwie formy pochówków: groby popielnicowe i groby jamowe. Popielnicami były zwykle naczynia duże (jajowate, wazowate, miski). Jako przystawki służyły małe miski, czarki, kubki. W grobach jamowych spotykamy oprócz resztek stosu pogrzebowego intencjonalnie potłuczone naczynia.

grob_popielnicowy300x439
  • Ciałopalny grób popielnicowy, II w., Miastkowo
grob_jamowy300x205
  • Ciałopalny grób jamowy, 900-750 p.n.e., Żebry Wielki

Na naszym terenie (Stara Łomża), na przykościelnym cmentarzysku szkieletowym wyjątkowo, po raz ostatni w XVII w. w obrządku pogrzebowym użyto naczyń: w dużym garnku złożono zwłoki noworodka, a przydenny fragment siwaka osłaniał twarz dziecka.

Trzeba wspomnieć o jeszcze jednej roli jaką w ciągu wieków spełniały naczynia użytkowe. Używano ich do zabezpieczania skarbów monet. Poczynione obserwacje na szerszym obszarze wykazują, że do ukrycia monet stosowano naczynia powszechnie w danym czasie i miejscu używane. Były to: garnki, dzbanki, dzbanuszki, amfory, flasze, skarbonki, sporadycznie gliniane kafle miskowe i garnkowe oraz płytowe. Najstarsza informacja, z 1842 roku, dotyczy odkrytego w Zbójnej skarbu monet rzymskich i kilku medalionów z I-II w.n.e. ukrytych w garnku.

Od średniowiecza garnki-garnce służyły jako miary pojemności. Naczyniami średniej wielkości mierzono płyny, dwa razy większymi, produkty sypkie. Garniec równał się: 2 półgarncom, 4 kwartom, 16 kwaterkom. Była to jednostka o różnej wielkości, charakterystycznej dla określonego terenu, mająca objętość od 2,18 do 4 litrów. W XIX, a nawet i później w książkach kucharskich często występuje jako miara mąki, mleka, śmietany, np. do blinków lub racuszków lekkich należało wziąć m.in. pół kwarty mąki starannie przesianej, kwaterkę młodej, kwaśnej śmietany.